ŞİLİ

Şili Arjantin’in batısında, And Dağları ile Büyük Okyanus arasında kalan, kuzeyden güneye 4.300 km boyunca uzanan bir Güney Amerika ülkesidir. Kuzeyinde Peru, kuzeydoğusunda Bolivya ve doğusunda Arjantin bulunur. Başkenti Santiago’dur ve 17 milyon nüfusu vardır. İsmi Aymara dilinde “Dünyanın bitimi” anlamına gelen chilli kelimesinden gelir.

Şili idari olarak on beş bölgeye ayrılmıştır.
Şili dağları, yeryüzünün en yüksek sıradağlarını oluşturur. 6000 m’nin üstünde birçok zirvesi vardır. Bunlardan biri olan Şili’nin en yüksek dağı (6.880 m) Ojos del Salado aynı zamanda dünyanın en yüksek volkanıdır.

İnka Krallığı

M.Ö. yaklaşık 13.000 yıllarında, bugünkü ülke sınırlarında insanların yaşadığı bilinmektedir. Kuzey Şili İspanyollar tarafından fethedilmeden kısa süre öncesine kadar İnka Krallığı’na aitti. 1520 yılında dünyanın çevresini dolaşmak için yelken açan Ferdinand Macellan, kendi adıyla anılan Macellan Boğazı’nı geçerken ülkenin güney ucunu keşfetmiş oldu. 1541 yılında Pedro de Valdivia Santiago’yu kurmuştur. 19. yüzyılda İspanya dışından Avrupalılar da Şili’ye göç ettiler.

Salvador Allende

Bütün Latin Amerika ülkeleri gibi Şili’nin de uzun, acı ve kanlı bir tarihi var. 1970’li yılların başında tarih sahnesine çıkan ve Şili’nin kaderini değiştirmeye çalışan sosyalist lider Salvador Allende, oluşturduğu koalisyonla iktidara geldi ve temel ekonomik alanlarda hızlı bir kamulaştırma süreci başlattı. Latin Amerika ülkelerinin ortak kaderini payaşan Şili, General Pinochet’in askeri darbesiyle büyük bir karanlığa gömüldü. Amerika’nın da desteklediği belirtilen darbede, Allende ile birlikte binlerce darbe karşıtı muhalif ve sosyalist öldürüldü. Ülkede hüküm süren 15 yıllık cunta rejimi boyunca, sayısız katliamlar gerçekleşti.

Pinochet 1998 yılında İngiltere’de tutuklandı ve daha sonra dışarı çıkma yasağı kondu. 2000 yılında sağlık sorunları yüzünden serbest bırakıldı. 2006 yılında ev hapsindeyken her diktatör gibi uzun bir hayatın sonunda 91 yaşında öldü.

Şili’nin en büyük sektörlerinin başında hizmet sektörü gelir. Ağır sanayi ve tarım bu sektörleri takip eder. Şili Latin Amerika’nın en büyük hammadde üreticilerindendir. Dünyanın en büyük bakır rezervlerine sahiptir ve dünya üretiminin % 40’ı Şili’dedir. Çeşitli değerli metaller ve Şili güherçilesi 19. yüzyıl boyunca ülkeyi zenginleştirmiştir. Bugün Pascua-Lama projesi ile planlanan dünyanın en büyük altın madeni, Şili’yi zenginleştirmenin yanında çok büyük çevre sorunlarını da beraberinde getiriyor.

Şili şarapları

Balıkçılık ve tarım da ülke ekonomisinde önemli rol oynar. Hayvancılık ise ağırlıkla orta ve güney Şili’nin kuzey kısımlarında yapılır. Şarapçılık da ülke ekonomisine önemli katkılar sağlar. Şili şarapları sahip oldukları aromatik lezzet ile çok tercih edilen genç şarap kategorisindedir.

Modern Şili, tarihte iz bırakmış önemli şahsiyetler yetiştirmiştir. Şilili bir çok sanatçı ve kültür adamı sürgün edildikleri için çalışmalarını dünyanın farklı coğrafyalarında gerçekleştirmişlerdir.

Isabel Allende (*1942), en ünlü çağdaş Şili yazarı. Ruhlar evi (filme de alınmış), Fortuna’nın kızları, Sonsuz plan gibi dünya çapında yayımlanmış romanları mevcuttur. Ayrıca kendisi eski başkan Salvador Allende’nin de yeğenidir.

Roberto Bolano (1953-2003), Sürrealist şiir yayımcısı. 1973’teki askeri darbeden sonra sürgüne çıkmıştır. Birçok edebiyat ödülü sahibidir.Barcelona’da ölmüştür.

Víctor Jara(1932-1973), politik şarkıcı. Nueva canción (yeni şarkı) akımının ve tüm Güney Amerika’daki devrimci sanatçı hareketinin en önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilir. Salvador Allende’yi desteklemiş, askeri darbe sırasında işkence görerek öldürülmüştür.

Tom Araya (1961- ) , Dünyaca ünlü thrash metal grubu Slayer’ın kurulduğu 1981 yılındn beri vokalistiğini ve bas gitaristliğini yapmaktadır.

Şili Güney Amerika’nın kültür, sanat ve felsefe açısından en zengin ülkelerinden biridir. Yeryüzü cenneti olan bu ülkede insan hikayeleri çok çarpıcı. Şili sadece gezilecek değil, biraz da yaşanması gereken bir ülke. Şili seyahatinizi uzun tutmanızı öneririz.